Κ. Ζαγανάς: "Το νόημα και το μήνυμα της Επανάστασης του 1821" Κύριο
- μέγεθος γραμματοσειράς μείωση του μεγέθους γραμματοσειράς αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
- Κατηγορία Άρθρα
- Εκτύπωση
Χρέος κάθε λαού, κάθε έθνους είναι να σκύβει πάντα με τον οφειλόμενο σεβασμό πάνω από τις ίδιες τις πηγές της φυλής του.
Η συγκεκριμένη ιστορική επέτειος, όπως κάθε ιστορική επέτειος, έχει ένα συμβολισμό. Αυτόν που αναδεικνύεται από το αποτέλεσμα και κατέγραψε η ιστορία μέσα από τα πραγματικά γεγονότα. Αποκτά δε συγκεκριμένο περιεχόμενο σε κάθε ιστορική περίοδο κατά την οποία γιορτάζεται. Στις σημερινές συνθήκες, το μήνυμα και το νόημά της έχουν το δικό τους περιεχόμενο. Μόνο που αυτό έχει σχέση με τη σκοπιά που η κάθε κοινωνική δύναμη προσεγγίζει, και τα τότε ιστορικά γεγονότα και τη σύγχρονη πραγματικότητα.
Σήμερα που οι παγκόσμιες πολιτικές έχουν επηρεάσει κάθε πλευρά της κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής και προσωπικής ζωής, είναι ανάγκη να στρέψουμε την προσοχή μας στο 1821 όχι μόνο ως ιστορική χρονολογία που σημαδεύει το τέλος μιας μακρόχρονης σκλαβιάς και την έναρξη της δημιουργίας του ελληνικού κράτους, αλλά κυρίως σαν σύμβολο μιας άρρηκτης συνέχειας αγώνων, μιας ατέρμονης αντίστασης του ελληνικού λαού, που αντιτάχθηκε στο ραγιαδισμό και τη μοιρολατρία. Είναι πολιτικό, κοινωνικό και ατομικό χρέος να σκύψουμε στα ιστορικά γεγονότα, να έλθουμε σε επαφή με την ιστορική αλήθεια, να συνδέσουμε το παρελθόν με τη σημερινή πραγματικότητα και να εφαρμόσουμε τα συμπεράσματά μας στις νέες συνθήκες, και όχι, όπως γίνεται συχνά στους γιορτασμούς, να επαναπαυόμαστε σε βαρύγδουπους πανηγυρικούς και μύθους, ίσως περισσότερο αληθοφανείς αλλά πάντα πολύ μακριά από την αλήθεια. Ο λαός που δεν γνωρίζει και δεν θυμάται την ιστορία του γίνεται υποχείριο, αντικείμενο εκμετάλλευσης και χειραγωγείται εύκολα.
Η επανάσταση του 1821 είναι ίσως το σημαντικότερο γεγονός στη Νεώτερη Ελληνική Ιστορία. Δεν ήταν μια τυχαία εξέγερση λόγω ευνοϊκών συμπτώσεων. Ήταν ώριμο αποτέλεσμα των προεπαναστατικών κινημάτων, της θέλησης των Ελλήνων για Εθνική Ανεξαρτησία, εξωτερικών αντικειμενικών συνθηκών και της πολιτικής βούλησης των Ελλήνων πατριωτών μέσω της Φιλικής Εταιρίας. Οι οραματιστές της ήθελαν να παραδώσουν στους απογόνους τους μια Ελλάδα αυτοκυριαρχούμενη. Οι ξενόφερτοι βασιλιάδες και η απουσία στρατηγικής που να οδηγεί στην ανάπτυξη της Ελλάδας είναι τα σημεία που οριοθετούν μια πορεία γεμάτη προδοσίες, μικροσυμφέροντα και προσωπικούς υπολογισμούς αυτών που κατά καιρούς καρπώθηκαν την εξουσία, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων προσώπων και ιστορικών περιόδων.
Για τέσσερις αιώνες περίπου οι Έλληνες ζούσαν σε ένα καθεστώς καταπιέσεων, διωγμών και ταπεινώσεων. Η ελληνική ψυχή έμεινε αδούλωτη. Η ήττα η πραγματική δεν είναι ένα εξωτερικό υλικό γεγονός. Είναι κυρίως μια εσωτερική , ψυχολογική κατάσταση. Υπάρχει πραγματική ήττα όταν την αποδέχεται η ψυχή και υποκύπτει στη μοίρα της. Το ελληνικό γένος όμως δεν αποδέχθηκε ποτέ την ήττα του. Αυτό το χρωστάει στους αφανείς ήρωες (κατώτεροι κληρικοί, κάποιοι πνευματικοί άνθρωποι και οι κλέφτες και αρματολοί) που ανέλαβαν να κρατήσουν άσβηστη την ελπίδα της λευτεριάς, την πίστη, τη γλώσσα, την εθνική συνείδηση και γι αυτό κυνηγήθηκαν από τον κατακτητή αλλά και από εκείνους τους «Έλληνες» που τα συμφέροντά τους ήταν αντίθετα από αυτά του λαού και που ευνοούνταν από την κρατούσα κατάσταση της σκλαβιάς και της υποταγής. Το έδαφος είχε προετοιμαστεί κατάλληλα από τους δασκάλους του Γένους, τα επαναστατικά κηρύγματα του Ρήγα Φεραίου και τη Φιλική Εταιρία και από διάφορες αποτυχημένες εξεγέρσεις που πνίγηκαν στο αίμα.
Όταν το Σεπτέμβριο του 1814 ιδρύθηκε στην Οδησσό η Φιλική Εταιρία οι διεθνείς συνθήκες όχι μόνο δεν ευνοούσαν απελευθερωτικά κινήματα αλλά και έπρεπε να είχαν αποκαρδιώσει τους τολμηρούς οραματιστές της εθνικής ελευθερίας των Ελλήνων. Όμως η άρτια οργάνωση και ιδιαίτερα η μυστικότητα με την οποία ενεργούσαν τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας υπερπήδησε όλα τα εμπόδια, διέψευσε τις ελπίδες ότι η ελευθερία θα επέλθει από τη φιλανθρωπία των χριστιανών βασιλέων και βοήθησε να δημιουργηθεί το κατάλληλο ψυχολογικό κλίμα για την εξάπλωση της επαναστατικής ιδέας. Επιπλέον αξιοποίησε τις αξιόλογες δυνάμεις που υπήρχαν και με τις οποίες οι Έλληνες θα μπορούσαν να διεκδικήσουν την ελευθερία τους.
Οι αγωνιστές του 21 δεν έχυναν το αίμα τους για αφηρημένα ιδανικά και ανησυχίες μεταφυσικού χαρακτήρα, αλλά είχαν σαφείς και συγκεκριμένους στόχους: απαλλαγή από τον τούρκικο ζυγό, δημιουργία ανεξάρτητου κράτους χωρίς ξένες επεμβάσεις, διαμόρφωση δημοκρατικών θεσμών, κοινωνική δικαιοσύνη, λαϊκή παιδεία και γλώσσα, διαφύλαξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, μοίρασμα της γης στους ακτήμονες αγρότες. Ήταν μια εξέγερση στην οποία πήραν μέρος όλοι οι Έλληνες. Μολονότι όμως στο ξεκίνημά της είχε καθαρά εθνικό χαρακτήρα εξελίχτηκε σύντομα σε μια γενικότερη αντίδραση των φιλελεύθερων δυνάμεων ενάντια σε κάθε είδους δεσποτισμό. Ήταν το πρώτο καίριο πλήγμα που δέχτηκε η Οθωμανική Αυτοκρατορία και έδωσε το έναυσμα για τον ξεσηκωμό και άλλων υπόδουλων λαών. Στάθηκε το πιο σημαντικό για την εποχή του γεγονός, εφόσον απέδειξε ότι η αυτοπεποίθηση , η αγωνιστικότητα και η ισχυρή θέληση ενός λαού μπορούν να αλλάξουν την ιστορική του πορεία.
Η στάση των μεγάλων δυνάμεων της εποχής από την έναρξη της Επανάστασης απέναντι στο Ελληνικό ζήτημα καθόρισε ως ένα σημείο την έκβαση του Αγώνα αλλά πολύ περισσότερο χάραξε την πολιτική πορεία του έθνους. Ήταν μια στάση που υπαγορευόταν από τα ιδιαίτερα συμφέροντα κάθε δύναμης και μια επέμβαση χωρίς κανέναν ηθικό ενδοιασμό. Μετά από χρόνια αιματηρού αγώνα των Ελλήνων ήρθαν οι ξένοι να ρυθμίσουν την τύχη του ελληνικού λαού.
Η επανάσταση έληξε με νίκη. Η νίκη αυτή καθαυτή είναι ένας ιστορικός σταθμός ύψιστης αλλά και διεθνούς σημασίας. Έδωσε διαφορετική μορφή στο ανατολικό ζήτημα, δημιούργησε ρήγματα στην Ιερή Συμμαχία, όξυνε διαφορές και αντιθέσεις ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις και υποδαύλισε άλλα επαναστατικά κινήματα.
Τελικά όμως τι από αυτά που περίμεναν απέκτησαν οι Έλληνες μετά από τόσους αγώνες, θυσίες και ολοκαυτώματα; Ποιους στόχους πραγματοποίησαν;
Πρώτα και κύρια, την Ελλάδα που για πρώτη φορά παίρνει κρατική υπόσταση, με σύνορα όμως περιορισμένα και με το αναχρονιστικό πολίτευμα της απόλυτης μοναρχίας. Κι’ από κει και πέρα νέο στάδιο αγώνων ενάντια στην ξενοκρατία, για την ολοκλήρωση του ενιαίου ελληνικού κράτους.
Οι πρόμαχοι της Ελευθερίας μας παρέδωσαν ένα συμβόλαιο γραμμένο με το αίμα τους, που λέει ότι η ελευθερία είναι πράξη ζωής, διαρκής αγώνας. Δεν είναι προσκέφαλο για ξεκούραση. Είναι μετερίζι για αγώνες. Την ελευθερία την κερδίζει όποιος είναι έτοιμος να βάλει για αντίβαρο τη ζωή του. Και βέβαια αυτές οι υποθήκες του 1821 δεν βρίσκουν απήχηση μόνο σε καταστάσεις παρόμοιες της εποχής εκείνης. Σε καιρό ειρήνης όπως σήμερα το πνεύμα του 1821 μπορεί και πρέπει να μας εμπνέει.
Η σημερινή επέτειος πρέπει να είναι αφορμή για να βγάλουμε μερικά χρήσιμα συμπεράσματα που θα μας οδηγούν , θα μας εμπνέουν στην εθνική μας ζωή ή ακόμα θα μας αποτρέπουν από πράξεις που υποσκάπτουν την ύπαρξή μας σαν έθνος και κράτος. Η ηρωική παράδοση του 21 μας αφήνει πλούσια επαναστατική κληρονομιά, την παραπέρα συνέχιση των αγώνων για ολοκλήρωση των ανεκπλήρωτων πόθων του ελληνικού λαού και ένα μήνυμα: Όταν ο λαός πιστεύει στις δυνάμεις του νικά, χάνει μόνο όταν ο ίδιος παραδίνεται. Οι λαϊκοί αγώνες δεν είναι ποτέ χαμένοι, δεν φέρνουν ίσως πάντοτε τα αποτελέσματα που σχεδιάσαμε και επιθυμούσαμε, αλλά μέσα από ατέρμονες διαδικασίες και βασανιστικά πισωγυρίσματα σπρώχνουν προς τα εμπρός τον τροχό της ιστορίας.
Αν θεωρήσουμε τη σπουδαιότητα των αγωνιστών του 21 προσπαθήσουμε να τους βάλουμε, σα δράση και σκέψη, στο σήμερα, και να δούμε αν κάποιοι σημερινοί πεφωτισμένοι ηγέτες θα μπορούσαν να οδηγήσουν μια ειρηνική επανάσταση της λογικής πολύ δύσκολα θα το βλέπαμε εφικτό. Κατά συνέπεια το αγωνιστικό ύψος των αγωνιστών του 21 μας επιβάλλεται και μας συναρπάζει, λειτουργεί επικά και όχι διδακτικά, αφού δεν έχουμε τολμήσει να τους κάνουμε ανθρώπινους, έχοντας το φόβο ότι θα ανακαλύψουμε τη δική μας ψυχική ένδεια.
Τα όνειρα και οι θυσίες των αγωνιστών του 21 δεν απέβλεπαν στο να δημιουργήσουν ένα κράτος φτωχών και δυστυχισμένων, αλλά να εξασφαλίσουν σε μας τη δυνατότητα μιας πνευματικής ανύψωσης και υλικής ευημερίας. Όταν δουλεύουμε για την ανύψωση της πνευματικής και υλικής στάθμης του λαού μας, όταν δίνουμε στα νιάτα της χώρας σύγχρονη παιδεία και όταν βοηθάμε τον συνάνθρωπό μας τότε ασκούμε κοινωνική δικαιοσύνη που είναι η δικαίωση της ελευθερίας.
Σήμερα γίνεται αγώνας για να σταθεί όρθια η κοινωνία. Υπάρχει η ατομική ευθύνη, η συλλογική ευθύνη και η πολιτική ευθύνη. «Αναλόγως ο καθείς» όπως είπε και ο Μακρυγιάννης… και η παρακαταθήκη που μας άφησε ο Κολοκοτρώνης «Εις εσάς μένει να ισάσετε και να στολίσετε τον τόπο, οπού ημείς ελευθερώσαμε»
Ο δρόμος που χάραξαν οι αγωνιστές του 1821 δεν είναι καθόλου εύκολος.
«Όποιος για το δίκιο δεν παλεύει θα ζει και θα πεθαίνει σαν ραγιάς»
«Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία».
Κωνσταντίνος Ζαγανάς
Δάσκαλος